Badania empiryczne (vide: Złota Księga venture capital w Polsce 2018, Startup Poland, NCBiR, s. 30) dotyczące polskich startupów jasno wskazują, że ok. 65% inwestycji w startupy jest lewarowanych za pomocą środków publicznych (KFK, PARP, NCBiR). W praktyce oznacza to, że 6/7 na 10 startupów (tych w które zainwestowano) korzysta w jakiś sposób ze wsparcia publicznego. Co więcej, 1 na 10 startupów korzysta ze wsparcia udzielonego przez NCBiR. Wsparcie udzielane jest w różnej wysokości – poprzez transakcje do 0,5 M PLN aż po 3 M PLN. Rzecz jasna kwota 0,5 M PLN w realiach gospodarki i społeczeństwa cyfrowego nie wydaje się być, eufemistycznie mówiąc, wygórowana. Często zaobserwować można koinwestycje funduszy VC ze wsparciem sięgającym 3 M PLN. Pieniądze te nie są od razu przelewane na rachunek bankowy startupu, lecz „dawkowane” w zależności od osiągania kolejnych kamieni milowych (faz) w ramach projektu. Tym samym kolejna transza zostanie przelana, o ile startup i jego założyciele będą w sposób uprzednio uzgodniony prawidłowo realizować projekt. Biorąc pod uwagę środki jakimi dysponują zagraniczne startupy w Niemczech czy w USA, rozwój innowacyjnych projektów w Polsce (mających w zamierzeniu osiągnąć wymiar transgraniczny) za 3 M PLN to dopiero początek nakładów inwestycyjnych na startup, który zapewne będzie poszukiwał kolejnych środków w ramach kolejnych rund finansowania. Wiele innowacyjnych projektów ma zapewnione wsparcie ze strony funduszy VC w ramach programu BRIdge Alfa. Nie można zatem przejść obojętnie wobec komunikatu NCBR dotyczącego zmian w tymże programie z 10 sierpnia 2018 r. (piątek) – nota bene barwnie skomentowanego przez red. P. Słowika w artykule „Władza dorzyna startupy.Trzeba okroić dofinansowanie”
NCBR poinformował, że:
- w związku z nowelizacją Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 z dnia 18 lipca 2018 r. w sprawie zasad finansowych mających zastosowanie do budżetu ogólnego Unii, zmieniającego rozporządzenia (UE) nr 1296/2013, (UE) nr 1301/2013, (UE) nr 1303/2013, (UE) nr 1304/2013, (UE) nr 1309/2013, (UE) nr 1316/2013, (UE) nr 223/2014 i (UE) nr 283/2014 oraz decyzję nr 541/2014/UE, a także uchylające rozporządzenie (UE, Euratom) nr 966/2012, doprecyzowaniu uległa definicja beneficjenta (w art. 272 pkt 2);
- w wyniku tej zmiany beneficjentem jest „podmiot publiczny lub prywatny lub osoba fizyczna, odpowiedzialny za inicjowanie lub zarówno inicjowanie, jak i wdrażanie operacji, oraz a) w kontekście pomocy państwa – podmiot, który otrzymuje pomoc, z wyjątkiem przypadku, gdy kwota pomocy dla poszczególnych przedsiębiorstw jest niższa niż 200 000 EURO, w którym to przypadku dane państwo członkowskie może zadecydować, że beneficjentem jest podmiot udzielający pomocy, bez uszczerbku dla rozporządzeń Komisji (UE) nr 1407/2013, (UE) nr 1408/2013 i (UE) nr 717/2014 (…)”;
- z chwilą wejścia w życie rozporządzenia 2018/1046/UE, tj. z dniem 2 sierpnia 2018 roku, przesądzono, że jedynie projekty grantowe, w których kwota pomocy jest niższa niż 200 000 EURO mogą zachować dotychczasową strukturę, w której beneficjentem jest podmiot udzielający pomocy dalszym podmiotom;
- w konsekwencji pomoc o wartości równej lub wyższej od 200 000 EURO nie może być przekazywana w dotychczasowej strukturze projektów grantowych.
Przedstawiona wykładnia NCBR zmienionej definicji „beneficjenta” nie jest jednak zgodna z celem rozporządzenia 2018/1046, który stanowi „rozszerzenie”, a nie „ograniczenie” zakresu potencjalnych beneficjentów oraz:
- „określenie bardziej elastycznej definicji beneficjentów w kontekście pomocy państwa” (pkt 172 preambuły).
Wykładnia NCBR wydaj się, że nie uwzględniać również ram czasowych obowiązywania zmienionej definicji. W przeciwieństwie do większości przepisów rozporządzenia 2018/1046, przepis zmieniający definicję „beneficjenta” wszedł w życie nie 2 sierpnia 2018 r., a z mocą wsteczną od 1 stycznia 2014 r. Przyjęcie, że od początku obowiązywania zmienionej definicji „beneficjenta” nie jest dopuszczalne przyznanie grantobiorcy wsparcia w kwocie przekraczającej 200 tys. euro prowadziłoby więc do uznania, iż część projektów grantowych w obecnej perspektywie finansowej (od początku 2014 r.) była realizowana niezgodne z prawem. Grantobiorcy mieliby więc obowiązek zwrotu wielomilionowych kwot do budżetu UE, jeżeli po 1 stycznia 2014 r. uzyskali wsparcie z funduszy unijnych w ramach projektów grantowych w zakresie, w jakim wsparcie to przekroczyło równowartość 200 tys. euro.
Co równie ważne, definicja „beneficjenta” przed wejściem w życie rozporządzenia 2018/1046 nie uwzględniała „podmiotu udzielającego pomocy” (w przypadku BRIdge Alfa – funduszu inwestycyjnego). Beneficjentem był wyłącznie podmiot otrzymujący pomoc. Jeżeli zatem podmiotem przyznającym pomoc w ramach projektu granowego mógł być wyłącznie beneficjent (w rozumieniu rozporządzenia unijnego), to dotychczasowe działania „podmiotów udzielających pomocy” (jak funduszy inwestycyjnych) należałoby uznać niezgodnie z prawem. Do dnia zmiany definicji „beneficjenta” (tj. co najmniej od 1 stycznia 2014 r.) podmioty te nie były „beneficjentami”, jako niewskazane w definicji.
Wreszcie, istnieje rozbieżność pomiędzy pojęciem beneficjenta w polskich przepisach regulujących projekty grantowe a rozporządzeniem unijnym. Fundusz inwestycyjny, określony w ustawie wdrożeniowej jako „beneficjent” nie jest beneficjentem w rozumieniu rozporządzenia unijnego (tzn. nie jest podmiotem, który otrzymuje pomoc niepodlegającą przekazaniu do „beneficjentów końcowych”). Takim beneficjentem jest grantobiorca (startup), a jego status nie uległ zmianie wraz z rozporządzeniem 2018/1046.
Uwzględniając powyższe należałoby uznać, że wskazana zmiana definicji „beneficjenta” nie ma wpływu na maksymalną wysokość wsparcia przyznawanego w ramach programu BRIgde Alfa. Beneficjentem w rozumieniu unijnego rozporządzenia ogólnego pozostaje ten sam podmiot (startup), zaś zmieniony przepis nie ogranicza jego prawa do uzyskania wsparcia w kwocie wyższej niż równowartość 200 tys. euro. Brak jest w szczególności postanowienia, że beneficjent może uzyskać pomoc w kwocie nie wyższej niż równowartość 200 tys. euro.
Zmianę definicji „beneficjenta” należy więc rozumieć zgodnie z celem rozporządzenia 2018/1046 jako jej rozszerzenie i uelastycznienie. Zgodnie ze zmienioną definicją, państwa członkowskie zyskały prawo do przyznania, z zastrzeżeniem określonych warunków, statusu beneficjenta podmiotowi, który przyznaje dofinansowanie. W przypadku projektów o wartości kwoty pomocy dla poszczególnych przedsiębiorstw poniżej 200 tys. euro, status beneficjenta może przysługiwać, w zależności od decyzji państwa członkowskiego, podmiotowi przyznającemu dofinansowanie albo podmiotowi, który otrzymuje pomoc („tradycyjnemu” beneficjentowi). Celem omawianej zmiany nie jest jednak ograniczenie wydatków państw członkowskich na innowacje.
Wydaje się zatem, że NCBR powinien ponownie przeanalizować wpływ zmiany definicji „beneficjenta” na limit inwestycyjny w ramach programu BRIdge Alfa i zaktualizować swój komunikat.
Współautorkami powyższej analizy są Magdalena Purol i Agnieszka Rzemieniewska – prawniczki w Crido Legal.
Szymon jest uznawany za jednego z wiodących specjalistów Venture Capital na polskim rynku. Specjalizuje się w transakcjach M&A na rynku publicznym oraz prywatnym, w tym w zakresie krajowych i zagranicznych transakcji pracując dla spółek publicznych, akcjonariuszy, firm rodzinnych, spółek wielobranżowych czy funduszy PE/VC. Posiada również doświadczenie w zakresie kompleksowej obsługi biznesu klientów zagranicznych, klientów prywatnych, funduszy (w tym VC), obsługi prawnej startupów, w zakresie restrukturyzacji grup spółek czy też świadczenia usług z zakresu prawa konkurencji. Jego ponad 10-letnie doświadczenie obejmuje w szczególności doradztwo z zakresu projektów M&A, finansowania typu PE/VC, restrukturyzacji, bieżącej obsługi przedsiębiorstw, finansowania dłużnego oraz prawa konkurencji. Jest autorem ponad 30 publikacji, w tym komentarzy do MAR, Prawa Pocztowego, Ustawy o obligacjach oraz Prawa rynku kapitałowego (w opracowaniu). Był prelegentem na przeszło 40 konferencjach. Członek International Bar Association. W 2016 r. znalazł się wśród laureatów V edycji konkursu „Prawnicy – liderzy jutra 2016”, organizowanego przez Dziennik Gazeta Prawna i Wolters Kluwer Polska oraz wyróżniony w kategorii „młodzi obiecujący” przez miesięcznik „Gentleman”. Rekomendowany przez Legal 500 (2019) w specjalizacji: prawo handlowe, spółki oraz M&A (Polska).
Ukończył Wydział Prawa i Administracji UW (dr), Szkołę Główną Handlową oraz Maurer School of Law (Magister Prawa).
E-mail: kancelaria@szymonsyp.com
