W uchwale z dnia 24 kwietnia 2014 r. (sygn. III CZP 17/2014) Sąd Najwyższy rozstrzygnął, że członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, uprawniony według umowy spółki do jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowiony pełnomocnikiem do czynności określonego rodzaju.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 kwietnia 2014 r. poruszył ciekawy dla praktyki i jednocześnie budzący spory w doktrynie temat. Sąd Najwyższy orzekł, iż w przypadku łącznej reprezentacji członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jednemu z członków zarządu może być udzielone pełnomocnictwo do czynności określonego rodzaju. Dopuszczenie udzielania pełnomocnictwa na rzecz członków zarządu spółki może stanowić przydatne ułatwienie dla działalności spółek kapitałowych w aspekcie skuteczności oświadczeń woli, składanych przez ich organ w imieniu spółki.
Reprezentacja łączna spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przez dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem, w przypadku braku innych postanowień umowy spółki w tym zakresie, stanowi normatywny model reprezentacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Zgodnie bowiem z art. 205 § 1 kodeksu spółek handlowych, jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Zasady reprezentacji w spółce akcyjnej zostały uregulowane w analogiczny sposób (art. 373 § 1 kodeksu spółek handlowych). W praktyce funkcjonowania spółek kapitałowych współdziałanie dwóch osób jest w niektórych sytuacjach niemożliwe lub znacznie utrudnione ze względu na nieoczekiwane zdarzenia dotyczące jednego z członków zarządu spółki. Poruszone przez Sąd Najwyższy zagadnienie może zatem znaleźć zastosowanie dla wielu borykających się z tym problemem spółek.
Teza o dopuszczalności ustanowienia członka zarządu pełnomocnikiem spółki jest przedmiotem sporów w doktrynie. Wydaje się, że dominującym poglądem przedstawicieli doktryny jest pogląd aprobujący możliwość udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu(1), jakkolwiek z uwagi na głosy odmienne kwestia pozostaje niejednoznaczna(2). Tezy aprobujące skupiają się wokół kilku argumentów, z których w mojej ocenie trzy należy uznać za kluczowe.
Pierwszy z nich wskazuje na konieczność odróżnienia instytucji organu od instytucji pełnomocnictwa, które to instytucje funkcjonalnie wywodzą się z innej podstawy. Zarząd spółki działając w jej imieniu działa jako jej reprezentant ustawowy w zakresie wynikającym z ustawy. Pełnomocnik zaś działa z upoważnienia określonej osoby na podstawie jej oświadczenia woli, które to oświadczenie wyznacza zakres pełnomocnictwa. Nie istnieją zatem formalne przeciwwskazania, aby jedna i ta sama osoba pełniła funkcję osoby działającej w imieniu spółki jako członka zarządu oraz pełnomocnika (prokurenta) spółki.
Drugi z argumentów stanowi odpowiedź na zarzut, iż udzielenie pełnomocnictwa członkowi zarządu jest sprzeczne z generalną zasadą opisaną w art. 108 k.c. wskazującą, iż pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, w której reprezentuje mocodawcę. Nie mamy tu jednak do czynienia z tą sytuacją, z uwagi na fakt, iż udzielającym pełnomocnictwa jest niezależna od pełnomocnika osoba prawna tj. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, reprezentowana przez swój organ w postaci zarządu. Dodatkowo przy reprezentacji łącznej pełnomocnictwo jest udzielane przez co najmniej dwóch członków zarządu, trudno zatem mówić o udzieleniu pełnomocnictwa „samemu sobie”.
Ostatni argument – w mojej ocenie kluczowy i szczególnie nawiązujący do bezpieczeństwa obrotu – koncentruje się nad praktycznym aspektem budzącego spory poglądu. Jeżeli bowiem spółka, reprezentowana np. przez dwóch członków zarządu, może udzielić pełnomocnictwa (prokury) osobie trzeciej, to tym bardziej władna jest go udzielić jednemu z członków jej zarządu. Wniosek taki jest zasadny tym bardziej, jeśli zważyć, że spółka może nie chcieć angażować osobę trzecią (koszty, wiedza poufna), a reprezentacja łączna w danym momencie jest niemożliwa (konieczność stawiennictwa w różnych miejscach w tym samym czasie) (3).
Linia orzecznicza sądów w sprawie dopuszczalności udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki kapitałowej jest w zasadzie utrwalona(4). Szczególnie ważnym z dotychczas wydanych rozstrzygnięć jest uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 2006 r. (III CZP 68/06). W przedmiotowym orzeczeniu Sąd Najwyższy odniósł się między innymi do braku zagrożenia dla bezpieczeństwa i pewności obrotu w wypadku udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu. Sąd Najwyższy zauważył, że każdy, kto dokonuje czynności prawnej z drugą osobą powinien określić w jakim charakterze działa. Pełnomocnik nie może zataić, że działa w imieniu i na rzecz innej osoby (mocodawcy). W przypadku pełnomocnika działającego w imieniu i na rzecz spółki jego kontrahent powinien ustalić, czy rzeczywiście ma do czynienia z pełnomocnikiem spółki. Obrót, w jakim uczestniczą spółki ma zwykle charakter obrotu profesjonalnego, a w takim podmiot występujący jako pełnomocnik powinien wyraźnie określić swój status, natomiast jego kontrahent powinien dążyć do zweryfikowania uzyskanych informacji. Konkludując nie wydaje się, aby występowanie członka zarządu w charakterze pełnomocnika zagrażało bezpieczeństwu obrotu i godziło w interesy kontrahenta.
Nie przesądzając jednoznacznie kwestii dopuszczalności udzielenia przez spółkę kapitałową pełnomocnictwa ogólnego jednemu z członków zarządu (w przypadku reprezentacji łącznej), udzielenie takiego pełnomocnictwa w ograniczonym zakresie tj. do czynności określonego rodzaju, w mojej ocenie nie jest sprzeczne z przepisami prawa, co więcej nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa obrotu. Za uznaniem powyższego przemawiają ponadto względy praktyczne. Udzielenie pełnomocnictwa na rzecz jednego z członków zarządu uprawnionych do łącznej reprezentacji jest rozwiązaniem właściwszym aniżeli udzielenie go osobie trzeciej. Pełnomocnikiem zostaje wówczas osoba ściśle związana ze spółką, jednocześnie chroniona pozostaje tajemnica przedsiębiorstwa. Dodatkowo dopuszczenie możliwości udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu spółki kapitałowej może w niektórych sytuacjach zapobiec paraliżowi działalności spółki.
(1) (W. Popiołek, Komentarz do art. 205 KSH, 2013: J.P. Naworski, [w:] Potrzeszcz, Siemiątkowski, Komentarz KSH. Sp. z o.o., 2001, s. 593; G. Gorczyński, W obronie dopuszczalności udzielenia pełnomocnictwa członkowi zarządu i wspólnikowi handlowej spółki osobowej, Pr. Sp. 2005, Nr 3; Nr 12; R. Kwaśnicki, A. Rataj, Członek zarządu spółki jako jej pełnomocnik albo prokurent, Pr. Sp. 2004, Nr 9)
(2) (A. Szajkowski, M. Tarska, A. Szumański, w: Kodeks spółek handlowych t. II, s. 493-495; A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych, t. I, s. 483-487).
(3) (Z.Jara, w: Kodeks spółek handlowych, Wyd. 6, komentarz do art. 205, 2014)
(4) (uchwała SN z 23.08.2006 r., III CZP 68/06, OSNC 2007, Nr 6, poz. 82; postanowienie NSA w Warszawie z 28.07.2010 r., I FSK 723/10,; wyrok SN z 04.02.2010 r., IV CSK 416/09,; wyrok SN z 06.11.2008 r., III CSK 209/08).
TOMASZ KOZAK radca prawny, absolwent prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Specjalizuje się w doradztwie w zakresie szeroko pojętego prawa handlowego, prawa spółek i M&A. Prawnik In-House w Profbud - spółce deweloperskiej z siedzibą w Warszawie oraz Przewodniczący Rady Nadzorczej spółki dominującej grupy kapitałowej Profbud, w ramach której zapewnia kompleksową obsługę obsługi prawną koordynacji procesów inwestycyjnych grupy dotyczących nieruchomości (w tym w zakresie nieruchomości komercyjnych). Posiada szerokie doświadczenie w kompleksowej obsłudze prawnej transakcji M&A obejmujących różne dziedziny biznesu, w tym w zakresie doradztwa na rzecz startupów oraz funduszy Venture Capital.
