Szanowni Państwo,
Nakładem Wydawnictwa C.H. Beck ukazała się ostatnio monografia mojego autorstwa, „Natura spółki akcyjnej jako delimitacja zasady swobody umów w prawie polskim i amerykańskim”. Książka ma charakter uniwersalny. Dotyka klauzuli generalnej takiej jak „natura spółki akcyjnej”, której wykładnia ma istotne znaczenie z punktu widzenia praktyki
i orzecznictwa. Dotyczy również granic swobody umów w prawie o spółkach akcyjnych, w ujęciu ekonomicznej analiza prawa i prawnoporównawczym. Monografia jest tez pierwszym studium, tak szczegółowo opisującym amerykańskie prawo spółek akcyjnych i może mieć istotne znaczenie dla procesów legislacyjnych w Polsce.
Porównanie systemu polskiego z systemem amerykańskim, dla którego wybrałem regulację stanu Delaware jako modelową, służyło podstawowemu celowi monografii, tj. określeniu stopnia ingerencji ustawodawcy w prawo spółki akcyjnej, zarówno obecnego, jak i pożądanego, względem jednego z najbardziej liberalnych ustawodawstw odnoszących się do spółki akcyjnej na świecie. Odnalezienie elementów funkcjonalnie wspólnych dla tej regulacji oraz bardziej „doregulowanego” wzorca polskiego okazało się pomocne dla odnalezienia niezbędnych funkcjonalnych granic swobody umów dla określenia organizacji spółki akcyjnej. Metoda ta miała na celu skonfrontowanie osiągnięć prawa i doktryny dwóch, wydawałoby się, odległych porządków prawnych – polskiego, opartego w znacznej mierze na tradycji germańskiej, oraz amerykańskiego, opartego na ekonomicznej analizie prawa (economic analysis of law). Zbieżność tych dwóch systemów w zakresie podstawowych cech istotnych spółki akcyjnej nie jest zaskakująca, zwłaszcza jeśli przyjąć, iż spółka akcyjna jest instytucją, która powstała jako odpowiedź na zapotrzebowanie praktyki obrotu. Ponieważ analiza prawa amerykańskiego jest prowadzona na podstawie metody ekonomicznej analizy prawa, to właśnie ta metoda miała kluczowe znaczenie dla formułowania wniosków prawnoporównawczych. Monografia korzysta z europejskiego i amerykańskiego dorobku prawa w ujęciu funkcjonalnym, takich dzieł jak m.in.: R. Kraakman, J. Armour, P. Davies, L. Enriques, H. Hansmann, G. Hertig, K. Hopt, H. Kanda, R. Rok, Anatomy of Corporate Law. A Comparative and Functional Approach; L. Bebchuk, Limiting Contractual Freedom in Corporate Law: The Desiderable Constraints on Charter Amendments; A. Berle, G.C. Means, The Modern Corporation and Private Property; F.H. Easterbrook, D.R. Fischel, The economic structure of corporate law, Limited liability and the corporation;H.N. Butler, L.E. Ribstein, The corporation and the Constitution; M.C. Jensen, W.H. Meckling, Theory of the Firm: Managerial Behavior. Agency Costs and Ownership Structure; M. Bainbridge, The New Corporate Governance in Theory and Practice; J. Gordon, Mandatory Structure of Corporate Law; J. Gilson, R. Kraakman, The Mechanism of Market Efficiency; R. Schiller, Irrational Exuberance; E. Fama, M. Jensen, Separation of Ownership and Control; H. Hansmann, Corrporation and Contract; H. Hansmann, R. Kraakman, The Essential Role of Organizational Law.
Zadaniem postawionym przed monografią było udzielenie odpowiedzi na cztery zasadnicze grupy pytań:
- jaka relacja zachodzi pomiędzy zasadą swobody umów, będącą filarem w każdym systemie prawa prywatnego, a konstrukcją spółki akcyjnej? W jakich granicach mogą poruszać się swobodnie jej założycie na etapie zakładania spółki, a w jakich w fazie jej funkcjonowania?
- jaki jest rzeczywisty zakres swobody akcjonariuszy względem liberalnego amerykańskiego systemu prawa spółek akcyjnych, a tym samych czy uzasadnione są postulaty de lege ferenda (deregulacyjne lub przeciwnie za potrzebą regulacji)? W jakich zaś obszarach wystarczające będą wnioski de lege lata odwołujące się do wykładni funkcjonalnej i systemowej?
- jakie może być uzasadnienie dla wprowadzenia przepisów bezwzględnie obowiązujących w prawie o spółce akcyjnej? W których obszarach funkcjonowania spółki akcyjnej praktyka obrotu jest niewystarczająca?
- jak należy rozumieć pojęcie natury spółki akcyjnej na gruncie art. 304 §4 k.s.h?
W rezultacie, w monografii odrzucam pogląd, iż prawo o spółce akcyjnej jest domeną przepisów bezwzględnie obowiązujących, wobec czego zasadą miałyby być brak swobody umów. Wszelka wykładnia przepisów k.s.h. powinna odbywać się przez pryzmat naczelnej zasady swobody umów. Monografia odrzuca model spółki akcyjnej jako imperatywnego wzorca. Delimitacja zakresu swobody umów może jednakże odbywać się w różnoraki sposób. Po pierwsze, dotyczy to wpływu przyjęcia rozwiązań prawnych ius cogens w zakresie obowiązków członków zarządu i rady nadzorczej na zakres autonomii stron co do kształtowania wzajemnych kompetencji członków zarządu, rady nadzorczej i walnego zgromadzenia. Zasadniczo akcjonariusze powinni sami zadbać o własne interesy w statucie spółki akcyjnej bądź właściwie szacując cenę nabywanych akcji. Prawo nie powinno ich wyręczać, z zastrzeżeniem wyjątków, gdy mechanizmy rynkowe zawodzą, są nieadekwatne, lub wynikających z natury rzeczy (istoty stosunku spółki akcyjnej). Zasada braku osobistej odpowiedzialności akcjonariuszy powinna być postrzegana jako przywilej związany
z wyodrębnieniem majątku spółki od majątku akcjonariuszy. Bezwzględny charakter tej zasady związany jest więc z instytucją kapitału zakładowego, który stwarza prawny mechanizm (fikcję prawną) umożliwiającą zaspokojenie się wierzycieli spółki akcyjnej na majątku spółki z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi akcjonariuszy. Wyrażona w k.s.h. zasada rozdziału kompetencji menedżerskich i właścicielskich kłóci się
z doktrynalnym przyporządkowaniem poszczególnych decyzji z zakresu prowadzenia spraw spółki na rzecz poszczególnych organów. Zasada rozdziału kompetencji menedżerskich i właścicielskich nie oznacza też konieczności ograniczenia autonomii organizacyjnej członków rady nadzorczej i zarządu. W szczególności, zasada kolegialności rady nadzorczej nie konstytuuje natury spółki akcyjnej.
Obszerne fragmenty książki mogą Państwo przeczytać tu
Książkę można nabyć za pośrednictwem Księgarnia internetowa wydawcy
dr Kamil Szmid – adwokat, partner warszawskiej kancelarii KML Legal. Autor i współautor licznych publikacji krajowych i zagranicznych. Obronił pracę doktorską w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego Uniwersytetu Jagiellońskiego. Odbył staże w renomowanych ośrodkach naukowych, w tym na Wydziale Prawa Uniwersytetu Yale w New Haven oraz Instytucie Prawa Porównawczego i Prywatnego w Hamburgu. Jeszcze w trakcie studiów magisterskich na Uniwersytecie Jagiellońskim, uczestniczył w wyjazdach naukowych: m.in. na Katolickim Uniwersytecie w Leuven w Belgii i Wydziale Prawa Uniwersytetu Cornell w Ithace w stanie Nowy York, gdzie uzyskał m.in. Henry G. Henn Memorial Prize, nagrodę dla najlepszego studenta z zakresu prawa spółek. Stypendysta grantu promotorskiego przyznanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
