W dniu 21 marca 2020 r. opublikowano projekt ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, tj. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. (Dz.U. 2020 r. poz. 374; „Specustawa”). W projekcie tym uwzględniono m.in. postulowane w ostatnich dniach i tygodniach zmiany przepisów kodeksu spółek handlowych regulujących funkcjonowanie organów spółek kapitałowych.
Kluczowe projektowane zmiany w zakresie działania zarządów spółek z o.o. oraz spółek akcyjnych
Projektowane zmiany w pewnym zakresie nawiązują do postulatów zgłaszanych w doktrynie prawa spółek już jakiś czas temu, na długo przed pojawieniem się wyzwań legislacyjnych wywołanych obecnością COVID-19. Zmiany te mają wyraźnie przesądzać dopuszczalność „zdalnego”zarządzania spółką kapitałową, zwłaszcza w przypadkach, w których członkowie zarządów przebywają poza granicami Polski lub w kilkuosobowym zarządzie jego członkowie przebywają w różnych krajach i nie mają możliwości przybycia na posiedzenie organizowane „stacjonarnie”, w jednym miejscu dla wszystkich członków organu.
Projektodawca przewiduje, że w posiedzeniu zarządu spółki z o.o. będzie można uczestniczyć przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Zarząd będzie mógł podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej. Co więcej, członkowie zarządu będą mogli brać udział w podejmowaniu uchwał zarządu, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Analogiczne zmiany projektuje się na potrzeby spółek akcyjnych. Zgodnie z projektem, zmianie ulegnie art. 371 KSH. W konsekwencji, w posiedzeniu zarządu spółki akcyjnej będzie można uczestniczyć również przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, o ile statut spółki nie stanowi inaczej. Projektodawca dodaje, że w przypadku publicznych spółek akcyjnych stosować się będzie odpowiednio art. 406(3) § 3 KSH. Zgodnie z tym przepisem, stosowanym odpowiednio do posiedzeń zarządów, ewentualna transmisja obrad (posiedzenia) zarządu w czasie rzeczywistym nie może naruszać obowiązków informacyjnych określonych w ustawie o ofercie publicznej.
Projektodawca dopuszcza także podejmowanie przez zarząd spółki akcyjnej uchwał w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Zgodnie z projektem, członkowie zarządu mogą brać udział w podejmowaniu uchwał zarządu, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka zarządu, o ile ze statutu spółki nie wynika co innego.
W razie uchwalenia nowelizacji Specustawy wprowadzone zmiany kodeksu spółek handlowych bezspornie przyczynią się do usprawnienia procesu zarządzania spółką. Zmiany te są niezbędne nie tylko w kontekście bieżącej sytuacji związanej z epidemią, ale pozwalają rozwiać praktyczne wątpliwości pojawiające się na tle stosowania aktualnie obowiązujących regulacji prawa spółek.
Z projektu wybrzmiewa zatem istotna jakościowa różnica ustawowego modelu działania zarządów. Nowe tryby, umożliwiające „zdalne” zarządzanie spółką, mają być programowo dopuszczalne, chyba że umowa spółki (statut) stanowi inaczej. W obecnym stanie prawnym nie jest jasne, czy „zdalne” zarządzanie spółką jest w ogóle możliwe i prawnie skuteczne. Kwestia ta, w przeciwieństwie do problematyki działania rad nadzorczych, nie została przez ustawodawcę uregulowana. Praktyka zarządów spółek tym zakresie oraz praktyka orzecznicza nie są jednolite.
Doniosłe praktyczne pytanie, jakie pojawia się na tym etapie analizowania projektowanych zmian KSH, dotyczy skuteczności uchwał podjętych przez zarząd zgodnie z projektowanymi przepisami (po ich uchwaleniu), ale przed dokonaniem jakichkolwiek zmian w statucie spółki, które – jak wiadomo – wymagają czasu, zwłaszcza w spółce publicznej.
Kluczowe projektowane zmiany w zakresie działania rad nadzorczych spółek z o.o. oraz spółek akcyjnych
W odniesieniu do rad nadzorczych spółek z o.o. projektodawca planuje zmianę art. 222 KSH. W posiedzeniu rady nadzorczej będzie można uczestniczyć nie tylko w „tradycyjnym” trybie, ale także przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Członkowie rady nadzorczej będą mogli brać udział w podejmowaniu uchwał rady nadzorczej, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej, o ile odmiennie nie zastrzeżono w umowie spółki. Tak jak obecnie, oddanie głosu na piśmie nie będzie mogło dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej. Ponadto, rada nadzorcza będzie podejmować uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, chyba że co innego zostanie przewidziane w umowie spółki. Uchwała będzie ważna, gdy wszyscy członkowie rady zostaną powiadomieni o treści projektu uchwały oraz co najmniej połowa członków rady weźmie udział w podejmowaniu uchwały. Dopuszczalne będzie zastrzeżenie surowszych wymagań dotyczących podejmowania uchwał w powyższym trybie.
Należy przyjąć, że projektowane zmiany będą dotyczyć także komisji rewizyjnych spółek z o.o.
Projekt zakłada również modyfikację przepisów art. 388 KSH. Zgodnie z nim, w posiedzeniu rady nadzorczej spółki akcyjnej będzie można uczestniczyć nie tylko w „tradycyjny” sposób, ale również przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumienia się na odległość, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Wspomniany przepis art. 406(5) § 3 KSH w przypadku posiedzeń rad nadzorczych spółek publicznych stosowany ma być odpowiednio. Zasadą ma być także, iż członkowie rady nadzorczej mogą brać udział w podejmowaniu uchwał rady nadzorczej, oddając swój głos na piśmie za pośrednictwem innego członka rady nadzorczej, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Oddanie głosu na piśmie, tak jak obecnie, nie będzie mogło dotyczyć spraw wprowadzonych do porządku obrad na posiedzeniu rady nadzorczej. Projektodawca zakłada również, że zasadą będzie dopuszczalność podejmowania przez rady nadzorcze uchwały w trybie pisemnym lub przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość, o ile statut spółki nie stanowi inaczej. Uchwała tak podjęta będzie ważna, gdy wszystkich członków rady zostali powiadomiono o treści projektu uchwały oraz co najmniej połowa członków rady wzięła udział w podejmowaniu uchwały. W statucie spółki będzie można przewidzieć surowsze wymagania dotyczące podejmowania uchwał w powyższym trybie. Co istotne, projektodawca zakłada, że w trybie pisemnym, przy wykorzystaniu środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość oraz w trybie oddawania głosu za pośrednictwem innego członka rady, będzie można wybrać przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady, powołać członka zarządu oraz odwołać lub zawiesić w czynnościach te osoby. W obecnym stanie prawnym jest to niedopuszczalne.
Z projektu nowelizacji Specustawy wybrzmiewa zatem również istotna jakościowa różnica ustawowego modelu działania rad nadzorczych. Nowe tryby, umożliwiające „zdalny” nadzór nad spółką, mają być programowo dopuszczalne, chyba że umowa spółki (statut) stanowi inaczej. W obecnym stanie prawnym mamy do czynienia z fakultatywnym modelem „zdalnego” nadzoru nad spółką. Jest on dopuszczalny, gdy wynika to wprost z umowy spółki (statutu).
Projektowane zmiany dotyczące sporządzania sprawozdań finansowych
Projektodawca przewiduje, w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, minister właściwy do spraw finansów publicznych, w drodze rozporządzenia, może określić inne terminy wypełniania obowiązków w zakresie ewidencji oraz w zakresie sporządzenia, zatwierdzenia, udostępnienia i przekazania do właściwego rejestru, jednostki lub organu sprawozdań lub informacji, o których mowa w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351, 1495, 1571 i 1680) oraz w ustawie z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 2245, z 2019 r. poz. 1649 oraz z 2020 r. poz. 284) oraz w aktach wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, biorąc pod uwagę konieczność zapewnienia prawidłowej realizacji tych obowiązków. W przypadku określenia w takim nowym rozporządzeniu ministra finansów nowego terminu wypełniania obowiązków w zakresie zatwierdzenia sprawozdań finansowych, przypadającego później niż 6 miesięcy po upływie roku obrotowego, zwyczajne zgromadzenie wspólników sp. z o.o. oraz zwyczajne walne zgromadzenie spółki akcyjnej powinno odbyć się do dnia wskazanego w tym rozporządzeniu.
Projektowane zmiany w zakresie odpowiedzialności zarządców spółek kapitałowych
Projektodawca przewiduje modyfikację w zakresie aktualizowania się odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, o której mowa w art. 293 § 1 albo art. 483 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 505, 1543, 1655, 1798, 2217 oraz z 2020 r. poz. 288). Projektowana zmiana koresponduje z rozpoznaniem przez ustawodawcę w Specustawie ryzyka niewykonania lub nienależytego wykonania umów w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19.
Zgodnie z projektem, nie odpowiada wobec spółki członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator, który nie ustala lub nie dochodzi od strony umowy należności powstałych w związku z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy w sprawie zamówienia publicznego na skutek okoliczności związanych z wystąpieniem COVID-19 lub zmienia umowę w sprawie zamówienia publicznego.
Projektowane zmiany ustawy o ofercie publicznej – nowy termin na przyjęcie pierwszej polityki wynagrodzeń
W związku ze szczególną sytuacją dotykającą bezspornie także spółki publiczne projektodawca przewiduje wydłużenie terminu na przyjęcie przez walne zgromadzenia spółek publicznych pierwszych polityk wynagrodzeń. Należy przypomnieć, że w aktualnym stanie prawnym walne zgromadzenia spółek publicznych, o których mowa w art. 90c ust. 1 ustawy o ofercie publicznej, powinny podjąć uchwałę w sprawie polityki wynagrodzeń członków zarządu i rady nadzorczej, zgodnie z Rozdziałem 4A, zwłaszcza zaś art. 90d, ustawy o ofercie publicznej (w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych oraz niektórych innych ustaw; Dz. U. z 2019 r. poz. 2217) do dnia 30 czerwca 2020 r. Innymi słowy, w obecnym stanie prawnym programowo przyjęcie takiej polityki przez walne zgromadzenie powinno nastąpić najpóźniej na zwyczajnym walnym zgromadzeniu, względnie na nadzwyczajnym walnym zgromadzeniu, ale do dnia 30 czerwca 2020 r.
Projektodawca dąży do przesunięcia tego terminu, co koresponduje z proponowanymi zmianami działania walnych zgromadzeń dotyczącymi sprawozdawczości finansowej, o których mowa wyżej. Zgodnie z projektem walne zgromadzenie spółki podejmuje uchwałę w sprawie polityki wynagrodzeń członków zarządu i rady nadzorczej do dnia 31 sierpnia 2020 r. Projektowaną zmianę, wobec dynamicznie zmieniającej się sytuacji w kraju, oddziałującej na spółki publiczne i możliwości organizacji przez nie walnych zgromadzeń, należy ocenić pozytywnie.
Czekamy obecnie na wyniki trwających prac nad projektem w zakresie wskazanych powyżej oraz szeregu innych planowanych zmian Specustawy.
Adwokat; ukończyła z wyróżnieniem Wydział Prawa i Administracji na Uniwersytecie Warszawskim. Jest absolwentką Centrum Prawa Amerykańskiego prowadzonego przez Wydział Prawa i Administracji UW oraz Wydział Prawa Stanowego Uniwersytetu Floryda. W 2013 roku uzyskała stopień naukowy doktora nauk prawnych na podstawie rozprawy doktorskiej poświęconej pojęciu interesu spółki handlowej przygotowanej i obronionej w Instytucie Prawa Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Od początku pracy zawodowej związana ze znanymi warszawskimi kancelariami butikowymi. Doradca prawny spółek publicznych i niepublicznych. Kieruje praktyką prawną w jednej z największych w Polsce spółek z branży gier wideo, notowanej na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Posiada bogate doświadczenie w kompleksowej obsłudze prawnej największych podmiotów gospodarczych w kraju oraz instytucji publicznych. Specjalizuje się w prawie cywilnym, zwłaszcza w prawie umów, w prawie spółek i w prawie rynku kapitałowego. Jest doradcą prawnym krajowych podmiotów z branży gier wideo. W dotychczasowym dorobku ma publikacje naukowe i popularnonaukowe z zakresu prawa cywilnego, prawa spółek i prawa rynku kapitałowego, w tym komentarz do rozporządzenia MAR oraz komentarz do ustawy o obligacjach.
