Podatkowa grupa kapitałowa (PGK) jako podatnik podatku dochodowego od osób prawnych jest „narzędziem” coraz chętniej wykorzystywanym przez grupy kapitałowe celem optymalizacji zobowiązań podatkowych. Częstym powodem tworzenia PGK jest również chęć ujednolicenia polityk podatkowych w grupach kapitałowych, zmniejszenie kosztów związanych z przygotowaniem dokumentacji cen transferowych, czy też uniknięcie kosztów analiz rynkowego poziomu cen.
Ustawa o CIT określa szereg warunków niezbędnych dla utworzenia (art. 1a ust. 2 pkt 1 oraz 2 ustawy o CIT) oraz funkcjonowania (art. 1a ust. Ust. 2 pkt 3 oraz 4 ustawy o CIT) PGK.
Duże zainteresowanie PGK wynika niewątpliwie z benefitów, jakie niesie ze sobą zastosowanie tej konstrukcji. Są to w szczególności:
- konsolidacja wyników podatkowych i możliwości bieżącego kompensowania strat z zyskami podmiotów wchodzących w skład grupy (art. 7a ust. 1 ustawy o CIT),
- brak konieczności stosowania cen rynkowych w relacjach pomiędzy członkami PGK (art. 11 ust. 8 ustawy o CIT),
- uniknięcie ograniczeń tzw. niedostatecznej kapitalizacji (jako konsekwencja braku konieczności stosowania cen rynkowych),
- możliwość rozliczania w kosztach podatkowych darowizn na rzecz spółek z grupy (art. 16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT),
- wydłużenie faktycznego okresu rozliczania straty podatkowej powstałej przed utworzeniem PGK (korzystna dla podatników linia orzecznicza w zakresie art. 7 ust. 5 ustawy o CIT),
Jednocześnie, w obecnym stanie prawnym, identyfikuję szereg przeszkód, utrudniających, a w niektórych przypadkach wręcz uniemożliwiających skuteczne funkcjonowanie PGK. Przeszkody te w znakomitej większości wynikają z braku odpowiednich regulacji prawnych, które stanowiłyby uzupełnienie regulacji ustawy o CIT w przedstawionym powyżej zakresie.
Braki regulacyjne, negatywnie wpływające na możliwość wykorzystania PGK sprowadzają się w szczególności do następujących zagadnień:
- Brak kompatybilności regulacji VAT oraz CIT
Przeszkodą jest brak spójności przepisów ustawy o CIT oraz VAT w zakresie w jakim dla celów podatku dochodowego spółki, tworzące PGK, nie maja obowiązku stosowania cen rynkowych, przy jednoczesnej konieczności stosowania się do wymogów ustawy o VAT w zakresie obowiązku stosowania cen rynkowych (przy czym warto podkreślić, że PGK nie jest podatnikiem VAT, podatnikami dla celów VAT na dotychczasowych zasadach pozostają spółki wchodzące w skład grupy).
Niespójność sytemu VAT oraz CIT polega w tej sytuacji na tym, że skorzystanie przez spółki z preferencji przewidzianych art. 11 ust. 8 ustawy o CIT może powodować negatywne konsekwencje na gruncie ustawy o VAT.
Zagadnienie powyższe w orzecznictwie było poruszane dotychczas wyłącznie w kontekście art. 32 ustawy o VAT, tj. w zakresie możliwości szacowania przez organ podatkowy obrotu w transakcjach dokonywanych pomiędzy spółkami tworzącymi PGK w sytuacji, gdy w skład PGK wchodzą podmioty, nieposiadającego pełnego prawa do odliczenia VAT. Początkowo korzystna dla podatników linia orzecznicza w tym zakresie uległa zmianie i w chwili obecnej stanowisko prezentowane przez organy oraz sądy administracyjne jednolicie wskazuje na konieczność stosowania powyższego przepisu w odniesieniu do rozliczeń wewnątrz PGK, jeżeli stroną transakcji jest podmiot nieposiadający pełnego prawa do odliczenia VAT.
Brak jest natomiast na gruncie prawa polskiego przepisów, wskazujących na możliwość traktowania PGK jako podatnika VAT. Takie rozwiązanie nie jest jednak niemożliwe do zaimplementowania na gruncie dyrektywy 2006/112/WE (tzw. grupa VAT). Na taką możliwość wskazuje wprost brzmienie art. 11 dyrektywy, zgodnie z którym po konsultacji z komitetem doradczym ds. VAT, każde państwo członkowskie może uznać za jednego podatnika osoby mające siedzibę na terytorium tego samego państwa członkowskiego, które będąc niezależnymi pod względem prawnym, są ściśle powiązane pod względem finansowym, ekonomicznym i organizacyjnym. Powyższe rozwiązanie przedkłada aspekt ekonomiczny działalności określonej grupy podmiotów ponad aspekt prawny (z punktu widzenia którego często niezależność podmiotów jest kwestią czysto teoretyczną). Przystąpienie do takiej grupy sprawia, że pomimo zachowania odrębnej formy prawnej, poszczególne jednostki tracą przymiot podatnika VAT, stając się częścią konstrukcji uznawanej za jednego podatnika. W chwili obecnej konstrukcja grupy VAT przewidziana jest przez regulacje 17 krajów Unii Europejskiej (w tym m.in. Niemiec, Austrii, Szwecji, Wielkiej Brytanii).
- Niepewność w zakresie skuteczności ochrony wynikającej z interpretacji indywidualnych
Kolejnym zagadnieniem jest możliwość skorzystania z ochrony z interpretacji indywidualnych (zarówno uzyskanych przed, jak i po utworzeniu PGK), które w obecnym systemie polskiego prawa podatkowego są jednym z najczęściej wykorzystywanych narzędzi zabezpieczenia interesów podatników.
Problem wynika niejako z dualizmu w sposobie funkcjonowania PGK. Z jednej strony w związku z utworzeniem PGK powstaje – dla celów CIT – nowy podatnik. Z drugiej jednak strony, dla ustalenia wyniku podatkowego niezbędne jest w pierwszej kolejności ustalenie dochodu (straty) poszczególnych uczestników PGK, które zgodnie z art. 7a ustawy o CIT łącznie tworzą dochód (stratę) PGK.
Z tego punktu widzenia, pomimo, że spółka przestaje być podatnikiem dla celów CIT, z perspektywy prowadzenia ksiąg podatkowych oraz klasyfikacji zdarzeń dla celów podatkowych w zasadzie nic się nie zmienia. Spółka powinna dokonywać klasyfikacji podatkowej określonych zdarzeń, co do zasady, na takich samych zasadach, jak przed powstaniem PGK. Odmowa możliwości powoływania się przez taką spółkę na interpretacje podatkowe uzyskane przed przystąpieniem do PGK w odniesieniu do rozliczeń już w ramach PGK, wydaje się nieuzasadnione. Brak odpowiednich regulacji Ordynacji podatkowej kreuje jednakże stan niepewności.
Przepisy podatkowe nie precyzują również, czy po rozwiązaniu PGK spółki, które były chronione interpretacjami pozyskanymi w trakcie jej istnienia, dla korzystania z dalszej ochrony powinny raz jeszcze złożyć wnioski interpretacyjne w tym samym zakresie.
Dotychczas brak również było przepisów przewidujących możliwość złożenia wniosku o interpretację przez spółkę planującą utworzenie PGK (rozwiązanie zbliżone do wniosku składanego przez osoby zamierzające założenie spółki – art. 14n OP). Zagadnienie to zostało zaadresowane w nowelizacji oczekującej na podpis Prezydenta [1].
- Brak szczegółowych regulacji dotyczących PGK w przepisach innych niż ustawa o CIT
W chwili obecnej poza ustawą o CIT brak jest szczegółowych regulacji dotyczących PGK, co pozostawia podatników w stanie niepewności co do prawidłowości dokonywanych przez nich rozliczeń oraz ich pozycji jako strony postępowania.
Uregulowania wymagałby, w mojej opinii, w szczególności status PGK w toku procedur podatkowych, w tym zakres postępowania wobec poszczególnych spółek tworzących PGK, jak i samej grupy, kwestie pełnomocnictwa do reprezentacji grupy, szczególne uprawnienia spółki reprezentującej PGK, zasady prowadzenia kontroli i postępowań w odniesieniu do rozliczeń PGK po jej rozwiązaniu [2].
Analogicznie, szczegółowej regulacji wymagałaby kwestia możliwości wystąpienia z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty podatku powstałej podczas funkcjonowania PGK po ustaniu jej bytu.
Podsumowując, w mojej ocenie, regulacja PGK w polskich przepisach prawa wymaga gruntownej weryfikacji. Niezbędne w obecnych realiach gospodarczych jest wznowienie dyskusji w temacie implementacji przepisów dotyczących tzw. grupy VAT. Kwestia ta była już co prawda przedmiotem debaty publicznej w ubiegłych latach, czego wyrazem są m.in. interpelacje poselskiej (m.in. interpelacja posła Jerzego Wenderlicha nr 1966 z 25 kwietnia 2006 r. oraz interpelacja posła Artura Zawiszy nr 7598 z 3 kwietnia 2007 r.), jednakże ówczesne działania nie doprowadziły do implementacji przepisu art. 11 dyrektywy VAT do polskich regulacji. Argumentem za zajęciem przez MF negatywnego stanowisko był m.in. brak dostatecznie ukształtowanej praktyki międzynarodowej. Ministerstwo negatywnie wówczas wypowiedziało się w zakresie wprowadzenia tego typu rozwiązania w krótkiej perspektywie czasowej, nie wykluczając jednak powrotu do tematu w przyszłości. Jak wskazałam powyżej, grupa VAT funkcjonuje obecnie w większości krajów unijnych. Okoliczność ta powinna stać się przyczynkiem do powrotu do dyskusji również w polskich realiach.
[1] Ustawa z 9 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw
[2] Warto zaznaczyć, że Komisja Kodyfikacyjna Ogólnego Prawa Podatkowego podzieliła powyższe postulaty, wskazując, że powinny one zostać uwzględnione w projekcie nowej Ordynacji podatkowej, nad którym Komisja aktualnie pracuje
Małgorzata Duda-Plesińska - doradca podatkowy oraz aplikantka trzeciego roku aplikacji radcowskiej przy OIRP w Warszawie. W latach 2010-2013 pracowała w zespole Mergers & Acquisitions/International Tax firmy Deloitte. Obecnie zatrudniona w sektorze finansowym. Specjalizuje się w zasadach opodatkowania restrukturyzacji, międzynarodowych aspektach prawa podatkowego oraz zagadnieniach procedury podatkowej oraz sądomoadministracyjnej.
Małgorzata jest absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Szkoły Prawa Niemieckiego we współpracy z Uniwersytetem w Heidelbergu oraz Uniwersytetem w Moguncji. Studiowała również na Wydziale Prawa Uniwersytetu w Zurychu .