Sposoby finansowania studia, czyli skąd wziąć pieniądze na grę lub dalszy rozwój

Wbrew pozorom nie tylko młode studia, będące we wczesnej fazie rozwoju (zwane powszechnie i ogólnie startupami, choć pamiętać należy, że sama grupa startupów jest bardzo zróżnicowana), poszukują finansowania swoich produkcji. Niejednokrotnie także studia istniejące na rynku od wielu lat, mające ugruntowaną pozycję, muszą pozyskać finansowanie zewnętrzne na dalszy rozwój, na konkretny projekt lub na przykład na jego dokończenie. Dzisiejszy wpis dotyczy dostępnych form finansowania dla studiów deweloperskich, przede wszystkim form najbardziej popularnych, a zatem także po prostu najlepiej dostępnych. Trzeba jednak pamiętać, że poza niżej wymienionymi istnieją także inne drogi pozyskania kapitału. Każdy wybrany sposób pozyskania finansowania powinien być dostosowany do specyfiki danego studia, jego potencjału rozwoju, potencjału sprzedażowego, przyszłych możliwości spłaty zadłużenia. Brzmi to jak truizm, ale praktyka pokazuje, że młode studia zmuszone są korzystać z wielu dróg pozyskania środków jednocześnie, co często w praktyce zapewnia im „płynność” jedynie na krótki czas i stawia pod znakiem zapytania zdolność spłaty zadłużenia wraz z odsetkami lub inną formą wynagrodzenia za pożyczony kapitał w mniej lub bardziej odległej przyszłości.

Kredyt bankowy, pożyczka

To bodaj wciąż najbardziej intuicyjna forma pozyskiwania środków, relatywnie łatwo i szybko dostępna. Spostrzeżenie to dotyczy zarówno kredytów udzielanych przez bank, jak i pożyczek udzielanych przez członków rodziny lub znajomych. Warto jednak pamiętać, że każdy kredyt i pożyczkę trzeba będzie kiedyś spłacić, nawet jeśli w dniu zawarcia umowy data spłaty wydaje się być bardzo odległa. Należy też zawsze ostrożnie kalkulować koszty uzyskania i spłaty kredytu wobec korzyści, jaką jest „natychmiastowy” zastrzyk gotówki. Dotyczy to w szczególności młodych studiów, dla których koszty otwarcia studia, pierwsze koszty doradztwa i pierwsze koszty marketingu stanowią w praktyce główny koszt konsumujący udzielony kredyt lub pożyczkę. Szczególną uwagę należy zwrócić na formy zabezpieczenia kredytu / pożyczki wymagane przez kredytodawcę / pożyczkodawcę. Form zabezpieczenia jest wiele; do bardziej popularnych należą oświadczenie o poddaniu się egzekucji, weksel własny in blanco, zastaw rejestrowy na akcjach, zastaw rejestrowy na wierzytelnościach wobec kluczowych kontrahentów studia, gwarancja bankowa. Przy dużych kwotach kredytu korzysta się z reguły z kliku zabezpieczeń jednocześnie, których ustanowienie jest wymagane przy zawarciu umowy kredytu lub krótko po jej zawarciu.

Obligacje

Sposobem finansowania dłużnego, poza kredytem lub pożyczką, jest emisja tzw. dłużnych papierów wartościowych (na przykład czeków, weksli, obligacji). Obligacje są względnie popularną formą finansowania w Polsce, niemniej należy pamiętać, że w praktyce nie dla każdego emitenta będą one realnie dostępne. Wydaje się, że największe szanse powodzenia ma emisja obligacji przez studio kojarzone przez inwestorów, tj. będące spółką publiczną. Warto pamiętać, że w lipcu 2019 roku istotnym zmianom uległy zasady emitowania obligacji. Każda emisja obligacji kierowana do więcej niż jednego inwestora jest ofertą publiczną papierów wartościowych, w zatem wiąże się z obowiązkiem przygotowania określonego dokumentu informacyjnego, właściwego dla oferty publicznej o określonych parametrach ilościowych i wartościowych. Co więcej, od lipca 2019 roku dopuszczalne jest emitowanie obligacji wyłącznie zdematerializowanych, a w proces emisyjny musi być włączona wyspecjalizowana instytucja finansowa (np. dom maklerski). Proces emitowania obligacji jest zatem obecnie dłuższy i droższy niż przed 1 lipca 2019 roku. Naturalnie, należy pamiętać, że obowiązkiem emitenta obligacji jest ich wykup w określonym terminie, rozumiany jako zwrot udzielonego emitentowi finansowania (kapitału) każdemu obejmującemu / nabywającemu obligacje.

IPO (debiut giełdowy) / SPO / podwyższenie kapitału zakładowego spółki / emisja nowych akcji

Wiele studiów decyduje się na „debiut giełdowy”. Towarzyszy mu pierwsza oferta publiczna akcji (IPO). Z reguły młode studia wybierają najpierw „mały parkiet”, czyli rynek NewConnect z myślą o przejściu na rynek regulowany w ciągu kilku najbliższych lat od pierwszego debiutu. Co do zasady rynek NewConnect powstał z myślą o takich właśnie młodych spółkach, startupach. Nie można jednak zapominać, że upublicznienie spółki wiąże się z kosztami finansowymi i… odpowiedzialnością. Studio rozważające debiut giełdowy musi spełniać określone parametry, mieć określoną formę prawną oraz zdolność pokrycia kosztów, jakie wiążą się z upublicznieniem spółki. Mowa tutaj miedzy innymi o kosztach sporządzenia właściwego na danym rynku dokumentu ofertowego (np. prospektu), kosztach usług doradczych (prawnych, finansowych, innych), kosztach doradztwa ponoszonych na etapie od upublicznienia spółki. Do tego dochodzi w pewnym sensie surowsza odpowiedzialność osób kierujących taką spółką publiczną w porównaniu z odpowiedzialnością osób kierujących spółką niepubliczną, w tym na przykład spółką osobową.

Studia posiadające status spółki publicznej mogą na dalszym etapie działalności dokonywać kolejnych ofert publicznych swoich akcji (SPO). Przygotowanie SPO na rynku publicznym również wymaga nakładu czasu, pracy i środków finansowych. Wiąże się to między innymi z koniecznością sporządzenia odpowiedniego dokumentu ofertowego na potrzeby wtórnej oferty publicznej akcji.

Bez względu na status spółki publicznej możliwe jest podwyższenie kapitału zakładowego spółki akcyjnej, spółki komandytowo-akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, na przykład w celu umożliwienia wejścia do spółki udziałowca (inwestora), który tę spółkę dokapitalizuje. W tym celu można wyemitować nowe akcje, umożliwić objęcie nowych udziałów itd. Warto jednak przemyśleć ten model dokapitalizowania spółki i sporządzić odpowiednie dokumenty, jeżeli zależy nam utrzymaniu dotychczasowego stanu posiadania w spółce (w strukturze właścicielskiej spółki) lub choćby na uniknięciu nadmiernego rozdrobnienia struktury właścicielskiej. W stosownych umowach z inwestorem reguluje się między innymi zasady jego wyjścia ze spółki, zasady ewentualnego wpływania na politykę spółki (poza zgromadzeniem udziałowców), zasady pierwszeństwa nabycia zbywanych przez niego udziałów / akcji tego studia itp.

Fundusze VC, aniołowie biznesu

To forma finansowania zyskująca na popularności w ostatnich latach. Młode studia chętnie poszukują kapitału za pośrednictwem funduszy venture capital, które zwykle dążą do wejścia w startup na kilka lat (na przykład nie dłużej niż na cztery lata), dokapitalizowania go, a następnie zrealizowania zwrotu z inwestycji. Młode studia muszą jednak pamiętać, że pozyskanie finansowania tą drogą nie jest łatwe, wymaga zaangażowania czasu i energii. W Polsce fundusze VC są skłonne zainwestować zwykle w produkt gotowy lub niemal gotowy, a przynajmniej znajdujący się w zaawansowanym stadium tworzenia. Jeżeli takiego produktu (a zarazem i potencjału) fundusze nie zobaczą, zwykle trudno będzie pozyskać środki tą drogą. Młode studio musi liczyć się także z koniecznością odbywania wielu sesji pitchingowych, na których będzie prezentować swoją grę potencjalnym inwestorom. To zaś wymaga między innymi umiejętności atrakcyjnego zaprezentowania gry oraz zabezpieczenia danych, które stanową tajemnicę przedsiębiorstwa studia.

Fundusze VC często współpracują z aniołami biznesu, łącząc poszukujących kapitał z jego potencjalnymi dawcami. Anioł biznesu to prywatny inwestor, który zwykle posiada pewne doświadczenie w branży, w którą zamierza zainwestować. Taka osoba może być zatem także merytorycznym wsparciem młodego studia, służąc radą, doświadczeniem, niekiedy także swoimi kontaktami.

W każdym przypadku korzystania z tej drogi finansowania studio musi zabezpieczyć swoje interesy, między innymi regulując we właściwiej umowie zasady wejścia i wyjścia inwestora z inwestycji, liczbę udziałów, które obejmie lub nabędzie inwestor, zasady podejmowania w spółce decyzji po wejściu inwestora itd. Dopuszczalne modele współpracy są różne, a ich ostateczny kształt uzależniony jest od potrzeb i interesów stron, a także elastyczności, oczekiwań, zakładanego horyzontu inwestycyjnego.

 Dofinansowanie ze środków publicznych

Od kilku lat na rynku dostępne są programy stworzone z myślą o branży gier wideo, w ramach których przyznaje się dofinansowania pochodzące między innymi z funduszy Unii Europejskiej. Sztandarowym bodaj przykładem jest program GameINN. Twórcy gier wideo mogą ubiegać się o dotację B+R (tj. na prace badawczo-rozwojowe) w ramach programu sektorowego GameINN (Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój, PO IR). Obecnie w programie sektorowym „GameINN” w ramach Działania 1.2 „Sektorowe programy B+R” w ramach I Osi priorytetowej „Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa” Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój 2014–2020 udzielane jest dofinansowanie na realizację projektów obejmujących badania przemysłowe i prace rozwojowe albo prace rozwojowe w sektorze gier wideo. Minimalna wartość kosztów kwalifikowalnych projektu dofinansowanego w ramach konkursu wynosi 400 tys. zł, zaś maksymalna – 20 mln zł. Warto dodać, że Program Operacyjny Inteligentny Rozwój to największy w UE program na rzecz rozwoju badań i tworzenia innowacji. Założeniem PO IR jest koncentracja między innymi na: projektowaniu i wzornictwie w zakresie gier wideo, zastosowaniu sztucznej inteligencji, nowych platformach, silnikach i technikach przetwarzania, cyfrowej dystrybucji i wieloosobowych rozgrywkach online, narzędziach i wiedzy wspierających proces wytwórczy gier wideo. Status tzw. Instytucji Pośredniczącej w przekazywaniu funduszy w ramach Programu Inteligentny Rozwój posiada Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Zadaniem NCBR jest między innymi sprawne wypłacanie i rozliczanie przyznanych dotacji na innowacje oraz zapewnienie merytorycznego wsparcia dla beneficjentów wypłacanych funduszy UE.

Poza dofinansowaniem z programu GameINN, realizowanego z udziałem NCBR, możliwe jest także uzyskanie dofinansowania w ramach innego programu, koordynowanego przez inne instytucje (ministerstwa, agencje).

Każde studio, w szczególności zaś młode, musi pamiętać, że przygotowanie wniosku o dofinansowanie wiąże się z dużym nakładem pracy, czasu i środków finansowych. Wydatkowanie przyznanych środków (dotacji) jest następnie monitorowane przez właściwą instytucję (np. NCBR). Praktyka ostatnich lat pokazuje, że niezbędne jest wsparcie wyspecjalizowanych doradców studia nie tylko korzystającego z przyznanej dotacji, ale także już na etapie ubiegania się o dofinansowanie. Wynika to z faktu, że przygotowanie wniosku nie jest z reguły sprawą prostą dla laika, zaś same warunki dofinansowania ujmuje się zwykle w rozbudowanych regulaminach.

Crowdfunding

W ostatnich kilku latach na popularności zyskuje także crowdfunding (finansowanie społecznościowe). Powstają kolejne, nowe platformy służące zbieraniu środków. Jedną z bardziej znanych jest Kickstarter dedykowany między innymi twórcom filmowym, muzycznym, twórcom gier, designu, fotografii. Finansowanie społecznościowe zakłada, że podmiot poszukujący kapitału prezentuje na wybranej platformie internetowej określony pomysł / projekt (tutaj: gry) internautom i podaje kwotę pieniężną, jaką zamierza uzyskać w wyniku takiej „zbiórki”. Internauci, którym pomysł przypadnie do gustu, przekazują pomysłodawcy środki w zamian za określoną formę gratyfikacji. Niekiedy jest to spersonalizowane podziękowanie, gadżet stworzony na potrzeby promocji produktu (np. figurka, mapa itp.), a niekiedy gotowy produkt (gra). Wiele zależy tutaj od regulaminu platformy oraz możliwości samego pomysłodawcy gry, a także – od wysokości dokonanego wsparcia finansowego. W praktyce spotyka się przypadki nagradzania „crowdfunderów” wzbogaconymi o atrakcyjne dodatki egzemplarzami przyszłej gry. Ciekawym przykładem zakończonej sukcesem kampanii crowdfundingowej ostatnich miesięcy jest kazus DRAGO entertainment, która od inwestorów w procesie crowdfundingu pozyskała pod koniec 2019 roku przeszło 1,3 mln zł.

Szczególną odmianą crowdfundingu jest crowdfunding udziałowy (ang. equity crowdfunding). Jego idea obejmuje inwestowanie w tworzony (i współfinansowany) projekt. Formą gratyfikacji dla inwestora są udziały (akcje) w spółce beneficjenta.

Warto pamiętać, że crowdfunding nie jest obecnie uregulowany w prawie polskim. Należy zatem zapoznać się dokładnie przede wszystkim z regulacjami danej platformy crowdfundingowej, między innymi w zakresie zasad przelewania środków, pobierania ich z rachunków bankowych „inwestorów”, zwrotu środków, odpowiedzialności za produkt itd.