Stanowisko KNF w sprawie łączenia funkcji w różnych podmiotach przez osoby zarządzające lub sprawujące nadzór w towarzystwie funduszy inwestycyjnych – komentarz

Posted 26 marca 2014

Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (dalej: KNF) w stanowisku z 17 marca 2014 r. dotyczącym zasad postępowania przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych zgodnie z przepisami ustawy o funduszach inwestycyjnych w zakresie organizacji i funkcjonowania towarzystw funduszy inwestycyjnych wskazał na szereg zjawisk, które w ocenie KNF mogą stanowić zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania rynku kapitałowego w zakresie regulowanym przepisami ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych (tj.: Dz.U. z 2014 r., poz. 157) (dalej: ustawa o funduszach inwestycyjnych). Zastrzeżenia KNF dotyczą pełnienia funkcji w innych podmiotach przez członków zarządu towarzystwa, inspektorów nadzoru bądź pracowników komórki nadzoru zgodności działalności z prawem lub osób zarządzających ryzykiem w towarzystwie (osoby obowiązane).

W praktyce rynkowej zdarza się, iż członkowie zarządu towarzystwa są jednocześnie członkami rad nadzorczych lub zajmują inne stanowiska w podmiotach, którym towarzystwo na podstawie art. 45a ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych powierzyło wykonywanie czynności związanych z działalnością prowadzoną przez to towarzystwo.

W ocenie KNF łączenie stanowisk w podmiocie zarządzającym aktywami w towarzystwie oraz w podmiocie zarządzającym aktywami funduszu inwestycyjnego na zlecenie towarzystwa, prowadzi do sytuacji, w której towarzystwo nie jest w stanie obiektywnie i rzetelnie ocenić efektywności i prawidłowości działań podmiotu, któremu zlecono zarządzanie portfelem inwestycyjnym funduszu. Niemożliwość prawidłowej oceny podmiotu zarządzającego portfelem funduszu wynika z braku obiektywizmu wskazanych osób. Brak obiektywizmu osób występujących zarówno po stronie zleceniodawcy, jak i zleceniobiorcy takiej umowy prowadzi do sytuacji, w której osoby te są zainteresowane tym, aby umowy o zarządzanie były kontynuowane bez względu na to czy narusza to interes uczestników funduszu. KNF negatywnie ocenił również sytuację, w której towarzystwo funduszy inwestycyjnych w ramach nadzoru na podmiotem zarządzającym aktywami funduszu, opiera się wyłącznie na ustaleniach inspektora nadzoru, który jest jednocześnie zatrudniony w podmiocie zarządzającym aktywami.

Należy w pełni podzielić powyższe stanowisko KNF z uwagi na treść przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie sposobu, trybu oraz warunków prowadzenia działalności przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 538) (dalej: Rozporządzenie). Zgodnie z art. 48 ust. 2b pkt 2) ustawy o funduszach inwestycyjnych, towarzystwo jest obowiązane zapobiegać powstawaniu konfliktów interesów. Definicję konfliktu interesów wprowadza § 24 ust. 2 i 3 Rozporządzenia, który wśród przypadków, które mogą prowadzić do konfliktu interesów wskazuje fakt otrzymania od osoby innej niż klient, uczestnik funduszu, fundusz lub zbiorczy portfel papierów wartościowych korzyści majątkowej, innej niż standardowe prowizje i opłaty, w związku z usługą świadczoną na rzecz klienta, uczestnika funduszu lub zarządzaniem funduszem lub zbiorczym portfelem papierów wartościowych. Podążając za piśmiennictwem korzyścią majątkową jest taka korzyść, którą można przeliczyć na pieniądze, a tym samym określić w pieniądzu.[1] W związku z tym, oczywiste jest, iż za korzyść majątkową można uznać również wynagrodzenie uzyskiwane przez osoby obowiązane od podmiotu, któremu zlecono zarządzanie zbiorczym portfelem inwestycyjnym funduszu.

KNF wyraził również stanowisko, iż z konfliktem interesów mamy do czynienia w sytuacji, w której podmiotem zarządzającym portfelem jest większościowy akcjonariusz towarzystwa z uwagi na możliwość naruszenia art. 46 ust. 9 ustawy o funduszach inwestycyjnych, który stanowi, iż towarzystwo nie może zlecić zarządzania portfelem inwestycyjnym funduszu lub jego części, podmiotowi, którego interesy mogą być sprzeczne z interesem towarzystwa lub interesem uczestników funduszu inwestycyjnego. W ocenie KNF, towarzystwo powinno uwzględniać również fakt, iż zakaz wynikający z art. 46 ust. 9 ustawy o funduszach inwestycyjnych rozciąga się na stany faktyczne, jakie mogą powstać również po zawarciu umowy o zarządzanie.

Również w tym przypadku należy zgodzić się ze stanowiskiem KNF. Powstanie po stronie towarzystwa stosunku zależności, o którym mowa w art. 4 Kodeksu spółek handlowych, względem podmiotu zarządzającego aktywami funduszu prowadzi do możliwość wpływania tego podmiotu na organy towarzystwa, tym samym powoduje brak obiektywizmu członków organów towarzystwa, gdyż członkowie organów towarzystwa mogą być zainteresowani kontynuacją umowy o zarządzanie, niezależnie od interesu funduszu inwestycyjnego lub uczestników funduszu.

KNF za niedopuszczalną uznał także sytuację obejmowania przez fundusze inwestycyjne zarządzane przez towarzystwo – papierów wartościowych oferowanych przez firmę inwestycyjną należącą do tej samej grupy kapitałowej co towarzystwo – w wysokości pozwalającej na skuteczne uplasowanie emisji organizowanej przez tę firmę inwestycyjną.

W mojej ocenie chodzi o sytuację, w której fundusze inwestycyjne obejmują papiery wartościowe, które mają problem ze znalezieniem nabywców i jedynie nabycie ich przez fundusz inwestycyjny pozwala na dokonanie skutecznej emisji. Niniejsze działania mają na celu zwiększenie możliwości zarobkowych firmy inwestycyjnej. W konsekwencji firma inwestycyjna powiązana z towarzystwem osiąga korzyści w postaci prowizji i innych opłat związanych z emisją. Taka praktyka w ocenie KNF niejednokrotnie odbywa się w warunkach ignorowania kryteriów doboru lokat wynikających ze statutu funduszu inwestycyjnego, czy też naruszających ustawowe limity inwestycyjne.

Powyższe działania zostały słusznie ocenione przez KNF jako intencjonalne działanie na szkodę uczestników funduszu. W związku z tym nabycie papierów wartościowych oferowanych przez firmę inwestycyjną należącą do grupy kapitałowej towarzystwa powinno być poprzedzone odpowiednio udokumentowaną analizą uzasadniającą podjęcie decyzji inwestycyjnych, z punku widzenia ich zgodności z prawem oraz interesem uczestników funduszu inwestycyjnego.

W tym miejscu warto wskazać, iż zapobieganie występowaniu konfliktów interesów w towarzystwie odbywa się poprzez zapewnienie odpowiedniej struktury organizacyjnej towarzystwa oraz opracowanie i wdrożenie regulaminu zarządzania konfliktami interesów. W związku z powyższym stanowiskiem KNF, w regulaminie zarządzania konfliktami interesów w towarzystwie powinny znaleźć się postanowienia zakazujące łączenia stanowisk przez osoby obowiązane w podmiotach, którym powierzono zarządzanie zbiorczym portfelem inwestycyjnym funduszu oraz postanowienia określające jakim podmiotom może zostać powierzone zarządzanie zbiorczym portfelem funduszu inwestycyjnego.

[1] R. Stefański, Kodeks karny. Komentarz, Legalis 2014