Świat rynków finansowych, a w szczególności amerykański i brytyjski sektor bankowy, z niepokojem przyjął informację o wyniku referendum w Szwajcarii dotyczącym inicjatywy ograniczenia wynagrodzeń zarządzającym spółkami giełdowymi (ergo bankami) – zob. Szwajcarzy ograniczą wynagrodzenia menedżerów
Jeśli zaakceptowane w referendum założenia zmian zostaną przyjęte w drodze regulacji prawnych – Szwajcaria stanie się symbolem wdrożenia postulatów „cięć” wynagrodzeń, premii i bonusów zarządzających spółkami z sektora finansowego.
Kto wie czy zapoczątkowane przez Szwajcarów konkretne i stanowcze zmiany w zakresie polityki wynagrodzeń nie będą przysłowiowym kamieniem, który poruszy lawinę…
Zbyt wysokie wynagrodzenia menedżerów
Postulaty ograniczeń wysokości wynagrodzeń, głównie bankierów ,stały się szczególnie popularne w okresie kryzysu finansowego w latach 2008 i 2009 (por. A.R. Sorkin, Zbyt wielcy by upaść. Kronika walki, jaką Wall Street i Waszyngton stoczyły wspólnie, by uchronić przed upadkiem system finansowy. I siebie, Warszawa 2012), a nawet uważane za jedną z przyczyn kryzysu. Krytykowane były wówczas kontrakty menedżerskie zawierane przez prezesów banków z kierowanymi przez nich spółkami (kontrakty zawierają jako część ruchomą wynagrodzenia np. opcje na akcje kierowanej spółki). Klauzule zawarte w kontraktach mają w opinii krytykujących wiązać w nadmierny sposób wysokość wynagrodzenia (w tym premie i bonusy) prezesów od krótkoterminowych zysków spółek. Sprawia to, że prezesi są podatni na większe ryzyko (które ma przekładać się na działalność i ryzyko podejmowane przez spółki) aniżeli w sytuacji, gdy wynagrodzenie byłoby w inny sposób zdeterminowane – np. w formue stałej pensji (por. L. Bebchuk, J. Fried, Pay without Performance: The Unfulfilled Promise of Executive Compensation, 2006). Dodać przy tym trzeba, że: 1) Krytyka wysokości wynagrodzeń bankierów związana jest w szczególności z pomocą finansową (gwarancjami) państw instytucjom finansowym, które znalazły się na granicy niewypłacalności (np. gwarancje USA przy przejęciu banku inwestycyjnego Bear Stearns udzielone przejmującemu go JP Morgan Chase) oraz w celu stabilizacji całego systemu finansowego (ang. bailout). Skoro to podatnicy i ich pieniędze stabilizują sytuacje w sektorze bankowym a bez nich banki nieuchronnie musiałyby rozpocząć postepowanie upadłościowe (vide – Lehman Brothers w 2008 r., więcej V. Ward, Gracze. Lehman Brothers. Upadek, Warszawa 2011) to nie ma powodu, aby prezes banków otrzymywali znaczące bonusy czy premie. 2) Nie zawsze argument o negatywnym wpływie powiązania premii czy bonusów z zyskami spółek znajduje potwierdzenie w rzeczywistości (np. Richard S. Fuld, były CEO Lehman Brothers, posiadał na początku 2008 r. akcje spółki warte kilkaset milionów dolarów amerykańskich, natomiast w momencie złożenia wniosku przez Lehman Brothers o ochronę przed upadłością na podstawie słynnego Rozdziału XI Kodeksu Upadłościowego (ang. Bankruptcy Code) wartość jego akcji spadła do kilkudziesięciu tysięcy dolarów).
Kontrola wynagrodzeń spółek giełdowych w USA
Jak podaje NY Times całkowita wysokość wynagrodzeń pracowników sektora finansowego w 2011 r. przekroczyła 60 miliardów dolarów amerykańskich, co stanowi najwyższą całkowitę kwotę rocznę od 2008 r. W 2012 r. głośne były jednak sytuacje, w których zgromadzenia akcjonariuszy kilku znanych spółek (m.in. Citigroup czy Hewitt-Packard) głosowały przeciwko planom wynagrodzeń dla zarządzających tymi spółkami. Chociaż głosowania nie były wiążące dla spółek (regulacje prawne wynikające z tzw. ustawy Dodd-Frank w USA wskazują na konieczność wyrażenia opinii przez akcjonariuszy w zakresie wynagrodzeń – zasada „wypowiedz się co do wynagrodzenia”, ang. „say on pay”), (podobna regulacja obowiązuje w Niemczech) to rady dyrektorów tychże spółek wzięły je pod uwagę.
Uchwała KNF w Polsce
Również w Polsce krajowy organ nadzoru (Komisja Nadzoru Finansowego) w drodze uchwały (por. uchwała nr 258/2011 zastępująca uchwałę KNF nr 383/2008 w sprawie szczegółowych zasad funkcjonowania systemu zarządzania ryzykiem i systemu kontroli wewnętrznej oraz szczegółowych warunków szacowania przez banki kapitału wewnętrznego i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz zasad ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w banku) postanowił, że należy uporządkować i zmienić zasady wypłacania premii i bonusów dla osób zarządzających bankami. Na powściągliwość w zakresie wprowadzenia takiej regulacji wskazywała m.in. M. Zalewska (zob. M. Zalewska, Brak wolności w bankowości, artykuł dostępny na www.rp.pl). Postanowienia uchwały KNF zaczęły obowiązywać 31 grudnia 2011 r. (premie za 2011 r. były wypłacane wedlug starych zasad). Zgodnie z uchwałą KNF, banki zobowiązane są m.in. do przekazywania KNF do końca stycznia każdego roku informacji na temat osób, dla których łączne roczne wynagrodzenie przekracza równowartość 1 mln euro. W celu realizacji obowiązków wynikających z uchwały KNF zarządy banków zobowiązane są raportować i publikować, co oznacza konieczność publicznego informowania o zasadach ustalania polityki zmiennych składników wynagrodzeń, składu i zadań komitetu ds. wynagrodzeń, kryteriów pomiaru wyników i ich głównych parametrów. (por. szczegółowo wspomniana uchwała KNF oraz Stanowisko KNF z dnia 23 grudnia 2011 r. dostępne na stronie internetowej www.knf.gov.pl)
Szwajcarskie novum
Szwajcarskie propozycje regulacji prawnych w zakresie wynagrodzeń wszystkich spółek giełdowych notowanych w Szwajcarii dotyczą szeregu zasadniczych kwestii. Po pierwsze, spółki giełdowe nie będą mogły płacić zarządzającym premii za to, że ściągną ich do pracy (tzw. ekstrapremie w zamian za przejście do spółki) lub za odejście (tzw. złote parasole), jak również w wyniku przejęcia danej spółki (zob. na przykład o odprawie CEO Heinza). Za naruszenie zakazu ma grozić sankcja karna (grzywna do wysokości sześciokrotności rocznego wynagrodzenia oraz do 3 lat pozbawienia wolności).
Po drugie, akcjonariusze uzyskają prawo do decydowania o wysokości pensji zarządzających, i bonusach w ramach corocznych głosowań na walnych zgromadzeniach spółek.
Wskazuje się, że nowe prawo, po wejściu w życie, dotknie co najmniej zarządzających sześciu spółek – UBS, Credit Suisse, ABB, Novartis, Roche i Nestle.
KE idzie drogą Szwajcarii?
Także Komisja Europejska zapowiedziała, że w najbliższym czasie zaproponuje nowe przepisy, zwiększające odpowiedzialność akcjonariuszy spółek notowanych na giełdzie za wynagrodzenia zarządzających (warto zauważyć, że unijni ministrowie finansów państw członkowskich osiągnęli wstępne porozumienie w sprawie dyrektywy CRD IV o wzmocnionych wymogach kapitałowych dla banków – przewiduje ona, że ograniczeniu ulegną bonusy bankowców (do wysokości pensji), a za zgodą akcjonariuszy – do dwukrotności pensji ). W tym kontekście już pojawiły się głosy, że próba regulacji wynagrodzeń zarządzających bankami w drodze prawodawstwa unijnej jest sprzeczna z art. 153 (5) traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, który według znanej opinii prawnej znanej międzynarodowej kancelarii prawnej wyraźnie zabrania UE regulowania wynagrodzenia w państwach członkowskich niezależnie od sektora.
Z pewnością najbliższe tygodnie przyniosą interesujące wiadomości dotyczące nie tylko propozycji ograniczenia wynagrodzeń i premii zarządzających bankami, ale również pokażą czy jest wola polityczna na wprowadzenie ścisłej kontroli akcjonariuszy spółek publicznych nad wynagrodzeniami tychże spółek (niezależnie od sektora).
Szymon jest uznawany za jednego z wiodących specjalistów Venture Capital na polskim rynku. Specjalizuje się w transakcjach M&A na rynku publicznym oraz prywatnym, w tym w zakresie krajowych i zagranicznych transakcji pracując dla spółek publicznych, akcjonariuszy, firm rodzinnych, spółek wielobranżowych czy funduszy PE/VC. Posiada również doświadczenie w zakresie kompleksowej obsługi biznesu klientów zagranicznych, klientów prywatnych, funduszy (w tym VC), obsługi prawnej startupów, w zakresie restrukturyzacji grup spółek czy też świadczenia usług z zakresu prawa konkurencji. Jego ponad 10-letnie doświadczenie obejmuje w szczególności doradztwo z zakresu projektów M&A, finansowania typu PE/VC, restrukturyzacji, bieżącej obsługi przedsiębiorstw, finansowania dłużnego oraz prawa konkurencji. Jest autorem ponad 30 publikacji, w tym komentarzy do MAR, Prawa Pocztowego, Ustawy o obligacjach oraz Prawa rynku kapitałowego (w opracowaniu). Był prelegentem na przeszło 40 konferencjach. Członek International Bar Association. W 2016 r. znalazł się wśród laureatów V edycji konkursu „Prawnicy – liderzy jutra 2016”, organizowanego przez Dziennik Gazeta Prawna i Wolters Kluwer Polska oraz wyróżniony w kategorii „młodzi obiecujący” przez miesięcznik „Gentleman”. Rekomendowany przez Legal 500 (2019) w specjalizacji: prawo handlowe, spółki oraz M&A (Polska).
Ukończył Wydział Prawa i Administracji UW (dr), Szkołę Główną Handlową oraz Maurer School of Law (Magister Prawa).
E-mail: kancelaria@szymonsyp.com
